Gel Packs: de evil twin van waterpacks – milieuprobleem!

Samenstelling en milieuaspecten

Gelpacks

Gelpacks bestaan uit een zak van LDPE-folie gevuld met een koelgel. Deze gel wordt vaak geproduceerd op basis van polymeren of verdikkingsmiddelen zoals natriumpolyacrylaat of cellulose. Hoewel de buitenfolie theoretisch recyclebaar is, vormt de gelinhoud een probleem voor afvalverwerkers. Het openen en scheiden van de vulling is omslachtig en in veel gevallen worden gelpacks daarom als restafval verwerkt. Daarnaast geldt dat de gel niet geschikt is voor lozing in het riool vanwege risico’s op verstopping en verontreiniging.

Waterpacks

Waterpacks bestaan uit dezelfde LDPE-buitenlaag, maar zijn gevuld met enkel UV-behandeld water. Dit maakt ze eenvoudiger en veiliger in afvalverwerking: het water kan probleemloos worden geloosd, waarna de folie als schoon monomateriaal kan worden gerecycled. Hierdoor is de end-of-life-score van waterpacks doorgaans gunstiger dan die van gelpacks, mits de folie schoon blijft en correct wordt ingezameld.

CO₂-uitstoot en levenscyclus

Uit productvergelijkingen blijkt dat de productie van gelpacks gemiddeld meer energie en materiaal vraagt dan die van waterpacks. Een veelgebruikte benchmark geeft aan dat gelpacks tot circa 39% hogere CO₂-uitstoot veroorzaken tijdens de productie. Dit verschil hangt samen met de extra grondstoffen en processtappen voor het produceren van polymeren. Waterpacks zijn eenvoudiger van samenstelling en daardoor minder belastend in deze fase.

In de gebruiksfase zijn de prestaties van beide middelen vergelijkbaar: beide koelen effectief bij kortdurend transport. Het verschil ontstaat voornamelijk bij productie en afvalverwerking. Wanneer gelpacks niet juist worden afgevoerd, neemt de milieu-impact verder toe.

Recyclebaarheid en ontwerp

De recyclebaarheid van koelmiddelen hangt sterk af van de materiaalkeuze. LDPE-folie kan goed worden verwerkt in bestaande recyclingstromen, mits het om monomateriaal gaat en de folie niet is verontreinigd. Bij gelpacks is dat vaak een knelpunt omdat residu achterblijft, waardoor de hele verpakking in het restafval belandt. Waterpacks hebben dit nadeel niet: na lozing van het water blijft een relatief schone folie over.

Voor beide verpakkingen geldt dat ontwerpkeuzes belangrijk zijn. Minder bedrukking, dunner foliegebruik en eenvoudige seals verhogen de kans op hoogwaardige recycling. Ontwerp voor recycling wordt daarom steeds vaker meegenomen in de specificatie van temperatuurgecontroleerde verpakkingen.

Prestaties en gebruiksafweging

Hoewel gelpacks vaak worden gepositioneerd als stabieler koelmedium door hun viscositeit, is het verschil in thermische efficiëntie beperkt in standaardtoepassingen. In de meeste gevallen bepaalt de kwaliteit van de isolatie (bijvoorbeeld EPS-, EPP-boxen of pallethoezen) meer dan de keuze tussen gel of water. Bij kortdurend transport of standaard gekoelde zendingen kunnen waterpacks dus zonder kwaliteitsverlies worden ingezet.

Professionals in supply chain en QHSE moeten daarom een afweging maken op basis van scenario’s:

• transportduur en gewenste temperatuurbereik,
• risico’s van lekkage of scheurvorming,
• beschikbaarheid van retour- of inzamelstromen,
• en de milieueisen vanuit klant of wetgeving.

Strategieën voor bedrijven

1. Kies waar mogelijk voor waterpacks bij standaard gekoelde zendingen.
2. Gebruik gelpacks alleen wanneer extra stabiliteit of langere koeltijd aantoonbaar noodzakelijk is.
3. Specificeer monomateriaal LDPE met minimale bedrukking om recycling te vergemakkelijken.
4. Leg afvalinstructies vast voor klanten en ontvangers, inclusief veilige verwerking van gelinhoud.
5. Documenteer keuzes in een levenscyclusanalyse (LCA) zodat milieu-impact transparant wordt.

Conclusie

De milieu-impact van gelpacks is significant hoger dan die van waterpacks, vooral door de productie van polymeren en de beperkte recycleerbaarheid van residu. Voor veel toepassingen zijn waterpacks een gelijkwaardig alternatief met een duidelijk lager milieuprofiel. Bedrijven die hun CO₂-voetafdruk willen verkleinen en circulaire ambities hebben, doen er goed aan het gebruik van gelpacks kritisch te herzien en waar mogelijk te vervangen.