Zijn houdbaarheidsdata op voedsel accuraat of misleidend?

Het onderscheid tussen “te gebruiken tot” en “ten minste houdbaar tot”

Er zijn twee fundamentele categorieën in houdbaarheidsdata.

• Te gebruiken tot (use by): gericht op voedselveiligheid. Na deze datum kan consumptie gezondheidsrisico’s opleveren.
• Ten minste houdbaar tot (best before): gericht op kwaliteit. Producten kunnen nog veilig zijn, maar verliezen mogelijk smaak, geur of textuur.

Het onderscheid is duidelijk, maar in de praktijk wordt het verschil vaak verkeerd geïnterpreteerd. Consumenten behandelen beide datums alsof ze veiligheid aanduiden, wat leidt tot verspilling van nog bruikbaar voedsel. Voor bedrijven ontstaat juist een risico wanneer verkeerde datakeuzes worden gemaakt of onvoldoende wordt onderbouwd welke categorie van toepassing is.

Risicogebaseerde bepaling van houdbaarheidsdata

Binnen de Europese Unie is vastgelegd dat houdbaarheidsdata moeten worden gebaseerd op een risicobeoordeling. Hierbij spelen de volgende factoren een rol:

• Producteigenschappen zoals pH, wateractiviteit en samenstelling.
• Microbiële risico’s, inclusief groei of inactivatie van pathogenen.
• Procescondities en verpakkingskeuze.
• Verwachte distributie- en opslagomstandigheden.

De EFSA-beslisboom ondersteunt producenten bij het maken van de juiste keuze tussen “use by” en “best before”. Deze systematische aanpak is noodzakelijk om data niet alleen wettelijk, maar ook praktisch te verantwoorden.

Invloed van de koudeketen

De houdbaarheidsdatum wordt vastgesteld op basis van veronderstelde tijd-temperatuurprofielen. In werkelijkheid zijn er vaak afwijkingen in de koudeketen, bijvoorbeeld door schommelingen in distributiecentra, vertragingen in transport of onvoldoende temperatuurbeheersing in retail.

Wanneer de temperatuur hoger is dan voorzien, kan microbiële groei aanzienlijk versnellen. Dit betekent dat de werkelijke houdbaarheid korter is dan de aangegeven datum. In dat geval is de houdbaarheidsdatum feitelijk misleidend, omdat deze geen rekening houdt met reële ketenprestaties.

Innovatieve methoden: predictive microbiology en monitoring

Om de betrouwbaarheid van houdbaarheidsdata te vergroten, maken bedrijven gebruik van twee aanvullende strategieën:

Predictive microbiology

Met modellen zoals ComBase kan de groei van micro-organismen worden voorspeld onder verschillende omstandigheden. Dit maakt het mogelijk om houdbaarheid dynamisch te berekenen en te toetsen aan realistische scenario’s.

Tijd–temperatuur-indicatoren (TTI’s) en dataloggers

Deze systemen registreren of visualiseren het daadwerkelijke temperatuurverloop van een product. Daarmee kan de resterende houdbaarheid beter worden ingeschat en kunnen partijen beslissen op basis van gemeten condities in plaats van een vaste datum alleen.

Houdbaarheidsdata als integraal onderdeel van risicomanagement

Voor supply chain managers en QHSE-verantwoordelijken zijn houdbaarheidsdata geen statisch gegeven, maar onderdeel van een breder systeem. Het combineren van labelinformatie, monitoring en modellering zorgt voor meer nauwkeurigheid. Daarmee verschuift de vraag van “is de datum accuraat?” naar “sluit de datum aan op de feitelijke ketenomstandigheden?”.

Externe bronnen voor verdieping:

• • EFSA Guidance on date marking and food information (2020)